Promotieonderzoek ontrafelt de complexe werkelijkheid van kwetsbare mensen en geeft deze een stem in ontwikkeling van sociaal beleid
Het aantal mensen dat zich in een kwetsbare situatie bevindt in Nederland neemt toe, ondanks de sturing op zelfredzaamheid en participatie door de overheid. In plaats van minder, doen juist méér mensen een beroep op overheidssteun.
Onrealistische verwachtingen
De verwachtingen van de overheid en sociaalbeleid uitvoerders over wat burgers zelf kunnen doen blijken onrealistisch of onjuist. Dit bleek onder meer ook uit het onlangs gepubliceerde onderzoek ‘Zien, luisteren en helpen’ van het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP). Wilma Numans (Tranzo, Tilburg School of Social and Behavioral Sciences en sociaalwerkorganisatie ContourdeTwern) bracht in haar proefschrift Doing the right things right: An insider’s perspective on vulnerability dat ze onlangs aan Tilburg University verdedigde, onder meer mismatches aan het licht tussen de behoeften, de eisen en de professionele dienstverlening. “Beleid gaat vaak over kwetsbare mensen in plaats van dat het sámen met hen tot stand wordt gebracht. Het gevolg is dat die mensen op nóg grotere achterstand komen te staan in de samenleving.” Door het insidersperspectief – het perspectief van kwetsbare mensen zelf– mee te nemen in de innovaties in het sociaal beleid zouden die verwachtingen realistischer moeten kunnen worden waardoor uiteindelijk minder mensen een beroep op overheidssteun zouden hoeven doen.
Beleid gaat vaak over kwetsbare mensen in plaats van dat het sámen met hen tot stand wordt gebracht. Het gevolg is dat die mensen op nóg grotere achterstand komen te staan in de samenleving.
Wilma Numans
Bevindingen
Numans voerde onder meer participatief actie-georiënteerd onderzoek (PAR) uit met groepen stakeholders op microniveau (de kwetsbare bevolking), mesoniveau (uitvoeringspraktijk van sociaal beleid) en macroniveau (sociaal beleid). Belangrijke bevindingen uit het onderzoek waren onder meer dat veel mismatches tussen behoeften, eisen en professionele dienstverlening worden veroorzaakt door bureaucratische barrières, zoals gebonden zijn aan regels, protocollen en procedures, én relationele barrières, zoals onvoldoende persoonlijke benadering, keuzevrijheid en zeggenschap.
Deze barrières hinderen hulp- en zorgverleners om adequate hulp en steun te bieden aan mensen die zich in een kwetsbare situatie bevinden. De toegang tot sociale rechten en de mogelijkheid om uit de categorie van kwetsbare te komen, worden hierdoor belemmerd waardoor sociale onrechtvaardigheid in stand blijft en de achterstand verder oploopt. Door de stem van kwetsbare mensen in haar promotieonderzoek te ontrafelen en een geluid te geven, geeft Numans richting aan procesverbeteringen in sociaal beleid en de verdere ontwikkeling van sociaalbeleidsinnovaties.
Numans: “Zolang het perspectief van kwetsbare mensen niet wordt meegenomen in de ontwikkeling van nieuw beleid, zullen de verwachtingen van uitvoerders en beleidsmakers niet stroken met wat kwetsbare mensen kunnen én nodig hebben.”
Prof. dr. Tine Van Regenmortel, promotor en verbonden aan de Academische Werkplaats Sociaal Werk van de Tilburg University/Tranzo. “Numans laat in haar promotieonderzoek verwetenschappelijking, professionalisering en vermenselijking van sociaal werk op een boeiende manier samenkomen. Met haar proefschrift toont ze aan wat de impact van onderzoek in langdurig partnerschap en met veel verschillende stakeholders is.”
Bertus van Heusden, een van de co-onderzoekers met ervaringskennis: “Ik heb in mijn leven bijna altijd de rol van buitenstaander gehad. En dat is ook vaak pijnlijk. Het doet mij pijn dat mensen die kwetsbaar zijn naar de achtergrond worden gedreven door ondoordachte regels.”